Herkesin Bütün Saadetleri, Bir Rabb-i Rahîm'e Olan Teslimiyete Bağlıdır
Ben o gurbetler ve hastalıklar ve mazlumiyetlerin tazyikiyle dünyadan alâkamı kesilmiş bularak, ebedî bir dünyada ve bâki bir memlekette daimî bir saadete namzed olduğumu iman telkin ettiği hengâmda "of! of!"tan vazgeçtim, "oh! oh!" dedim.
Fakat bu gaye-i hayal ve hedef-i ruh ve netice-i fıtratın tahakkuku, ancak ve ancak bütün mahlukatın bütün harekât ve sekenatlarını ve ahval ve a'mallerini, kavlen ve fiilen bilen ve kaydeden ve bu küçücük ve âciz-i mutlak olan insanı kendine dost ve muhatab eden ve bütün mahlukat üstünde bir makam veren bir Kadîr-i Mutlak'ın hadsiz kudretiyle ve insana nihayetsiz inayet ve ehemmiyet vermesiyle olabilir, diye düşünüp bu iki noktada; yani böyle bir kudretin faaliyeti ve zahiren bu ehemmiyetsiz insanın hakikatlı ehemmiyeti hakkında imanın inkişafını ve kalbin itminanını veren bir izah istedim.Şualar – 66
(Cenab-ı Hakk insana nihayetsiz inayet ve ehemmiyet veriyor;)
Hayvanat içinde beni dahi menşeim olan bir katre sudan yaratan yaratmış, mu'cizane yapmış, kulağımı açıp gözümü takmış, kafama öyle bir dimağ, sineme öyle bir kalb, ağzıma öyle bir dil koymuş ki, o dimağ ve kalb ve dilde rahmetin umum hazinelerinde iddihar edilen bütün rahmanî hediyeleri, atiyyeleri tartacak, bilecek yüzer mizancıkları, ölçücükleri ve esma-i hüsnanın nihayetsiz cilvelerinin definelerini açacak, anlayacak binler âletleri yaratmış, yapmış, yazmış; kokuların, tatların, renklerin adedince tarifeleri o âletlere yardımcı vermiş.Hem kemal-i intizam ile bu kadar hassas duyguları ve
hissiyatları ve gayet muntazam bu manevî latîfeleri ve bâtınî hâsseleri bu
cismimde dercetmekle beraber, gayet san'atlı bu cihazatı ve cevarihi ve hayat-ı
insaniyece gayet lüzumlu ve mükemmel bu kadar a'zâ ve âletleri bu vücudumda
kemal-i hikmetle yaratmış. Tâ
ki, nimetlerinin bütün nevilerini ve umum çeşitlerini bana tattırsın ve ihsas
etsin ve hadsiz tecelliyat-ı esmasının ayrı ayrı zuhurlarını o duygular ve
hissiyatla ve hassasiyetle bana bildirsin, zevkettirsin ve bu ehemmiyetsiz
görünen hakir ve fakir vücudumu -her mü'minin vücudu gibi- kâinata bir güzel
takvim ve ruzname ve âlem-i ekbere muhtasar bir nüsha-i enver ve şu dünyaya bir
misal-i musağğar ve masnuatına bir mu'cize-i azhar ve nimetlerinin her nev'ine
talib bir müşteri ve medar ve rububiyetinin kanunlarına ve icraat tellerine
santral gibi bir mazhar ve hikmet ve rahmet atiyyelerine ve çiçeklerine numune
bahçesi gibi bir liste, bir fihriste ve hitabat-ı Sübhaniyesine anlayışlı bir
muhatab yaratmış olmakla beraber, en büyük bir nimet olan vücudu, bu
vücudumda büyütmek ve çoğaltmak
için hayatı verdi.
Ve o hayat ile o nimet-i vücudum âlem-i şehadet kadar inbisat edebiliyor.
Hem insaniyeti verdi; o insaniyet ile o nimet-i vücud manevî ve maddî âlemlerde inkişaf
ederek insana mahsus duygularla o geniş sofralardan istifade yolunu açtı.
Hem İslâmiyeti bana ihsan etti. O İslâmiyet ile o nimet-i
vücud, âlem-i gayb ve şehadet
kadar genişlendi.
Hem iman-ı tahkikîyi in'am etti. O iman ile o nimet-i vücud, dünya ve âhireti içine aldı.
Hem o imanda marifet ve muhabbetini verdi. O marifet ve
muhabbetle o nimet-i vücud içinde daire-i
mümkinattan âlem-i vücuba ve daire-i esma-i İlahiyeye kadar hamd ü sena ile
istifade için ellerini uzatabilir bir mertebe ihsan etti.
Hem hususî olarak bir ilm-i Kur'anî ve hikmet-i imaniye
verdi. Ve o ihsanı ile çok mahlukat üstüne bir tefevvuk verdi ve sâbık noktalar
gibi çok cihetlerle öyle bir câmiiyet vermiş ki, ehadiyetine ve samediyetine
tam bir âyine ve küllî ve kudsî rububiyetine geniş ve küllî bir ubudiyet ile
mukabele edebilen bir istidad vermiş.
Ve enbiyalarla insanlara gönderdiği bütün mukaddes
kitabların ve suhufların ve fermanların icmaıyla ve bütün enbiya ve evliya ve
asfiyanın ittifakıyla, bu bendeki bulunan emaneti ve hediyesi ve atiyyesi olan
vücudumu ve hayatımı ve nefsimi -âyet-i Kur'aniyenin nassı ile- benden satın
alıyor. Tâ ki, elimde faidesiz zayi' olmasın ve iade etmek üzere muhafaza edip
satmak bahasına saadet-i ebediyeyi ve Cennet'i vereceğini kat'î bir surette çok
tekrar ile vaad ve ahdettiğini ilmelyakîn ve tam iman ile anladım.
Ve böyle hadsiz hayvanat ve nebatatın yüzbinler nevilerinin
ve çeşitlerinin suretlerini "Fettah" ismiyle mahdud ve müteşabih
katrelerden ve habbelerden gayet kolay ve çabuk ve mükemmel açan ve insana sâbıkan beyan ettiğimiz gibi hayret verici bu kadar ehemmiyet
veren ve rububiyetin ehemmiyetli işlerine medar yapan bir Zât-ı Zülcelal
Ve'l-ikram olan rabbim var olduğunu ve gelecek baharın icadı gibi
kolay ve kat'î ve muhakkak bir surette haşri icad ve Cennet'i ihsan ve saadet-i
ebediyeyi halkedeceğini bu Âyet-i Hasbiye'den ders aldım.
Elimden gelseydi bilfiil ve gelmediği için binniyet,
bittasavvur, bilhayal bütün mahlukat dilleriyle "Hasbünallahü ve
ni'melvekil" dedim ve ebedü'l-âbidîn daima tekrar etmek
istiyorum.
Şualar – 67
..insana sâbıkan beyan ettiğimiz gibi
hayret verici bu kadar ehemmiyet veren ve rububiyetin ehemmiyetli işlerine
medar yapan bir Zât-ı Zülcelal Ve'l-ikram olan rabbim var olduğunu ve
gelecek baharın icadı gibi kolay ve kat'î ve muhakkak bir surette haşri icad ve
Cennet'i ihsan ve saadet-i ebediyeyi halkedeceğini bu Âyet-i
Hasbiye'den ders aldım.
Şualar – 68
Dünyadaki bu hayatımın hakikî lezzeti ve saadeti
nedir diye yine bu
ﺣَﺴْﺒُﻨَﺎ ﺍﻟﻠّٰﻪُ ﻭَﻧِﻌْﻢَ ﺍﻟْﻮَﻛِﻴﻞُ
âyetine baktım, gördüm ki: Bu hayatımın en saf
lezzeti ve en hâlis saadeti imandadır.
Yani, beni yaratan ve yaşatan bir
Rabb-i Rahîm'in mahluku ve masnuu ve memlukü ve terbiyegerdesi ve nazarı
altında olmasına ve ona her vakit muhtaç bulunmasına ve o ise hem Rabbim, hem
İlahım, hem bana karşı gayet merhametli ve şefkatli bulunduğuna kat'î imanım öyle
kâfi ve vâfi ve elemsiz ve daimî bir lezzet ve saadettir ki, tarif edilmez.
Ve "Elhamdülillahi alâ nimeti'l-iman" ne kadar
yerindedir diye âyetten fehmettim.
Şualar – 73
..terbiyegerdesi ve nazarı altında
olmasına..
Şualar – 73
Elimden gelseydi bilfiil ve gelmediği için binniyet,
bittasavvur, bilhayal bütün mahlukat dilleriyle "Hasbünallahü ve
ni'melvekil" dedim ve ebedü'l-âbidîn daima tekrar etmek
istiyorum.
Şualar – 68
İ'lem Eyyühel-Aziz!
Nefis daima ızdırablar, kalâklar
içinde evhamdan kurtulup tevekküle yanaşmıyor.
Hükm-ü Kadere razı olmuyor.
Halbuki şemsin tulû' ve gurubu muayyen ve mukadder olduğu
gibi, insanın da bu dünyada tulû' ve gurubu ve sair mukadderatı, kalem-i kader
ile cebhesinde yazılıdır.
İsterse başını taşa vursun ki, o yazıları silsin; fakat başı
kırılır, yazılara bir şey olmaz hâ!
Ve illâ muhakkak bilsin ki: Semavat ve Arz'ın haricine kaçıp
kurtulamayan insan, Hâlık-ı Külli Şey'in rububiyetine
muhabbetle rıza-dâde olmalıdır.
Mesnevi-i Nuriye – 122
(Hasbünallahü ve ni'melvekil'in iktizası;)
Hâlık-ı Külli Şey'in rububiyetine muhabbetle rıza-dâde olmalıdır.
Mesnevi-i Nuriye – 122
Nefis daima ızdırablar, kalâklar
içinde evhamdan kurtulup tevekküle yanaşmıyor.
Hükm-ü Kadere razı olmuyor.
Mesnevi-i Nuriye – 122
DÖRDÜNCÜ KELİME:
ﻟَﻪُ
ﺍﻟْﻤُﻠْﻚُ Yani: Mülk umumen
onundur. Sen, hem onun mülküsün, hem memluküsün, hem mülkünde çalışıyorsun.
Şu kelime,
şöyle şifalı bir müjde veriyor ve diyor: Ey insan! Sen kendini, kendine mâlik
sayma. Çünki sen kendini idare edemezsin, o yük ağırdır. Kendi başına muhafaza
edemezsin, belalardan sakınıp, levazımatını yerine getiremezsin.
Öyle ise
beyhude ızdıraba düşüp azab çekme, mülk başkasınındır. O Mâlik, hem Kadîr'dir, hem Rahîm'dir; kudretine istinad et, rahmetini
ittiham etme. Kederi bırak, keyfini çek. Zahmeti at, safayı bul.
Hem der ki:
Manen sevdiğin ve alâkadar olduğun ve perişaniyetinden müteessir olduğun ve
ıslah edemediğin şu kâinat, bir Kadîr-i Rahîm'in mülküdür. Mülkü sahibine teslim et, ona bırak.. cefasını değil, safasını çek.
O hem
Hakîm'dir, hem Rahîm'dir. Mülkünde istediği gibi tasarruf eder, çevirir.
Dehşet
aldığın zaman, İbrahim Hakkı gibi "Mevlâ
görelim neyler, neylerse güzel eyler" de, pencerelerden seyret,
içlerine girme.
Mektubat – 224
İ'lem Eyyühel-Aziz!
Mer'ayı tecavüz eden koyun sürüsünü çevirtmek için çobanın
attığı taşlara musab olan bir koyun, lisan-ı haliyle:
"Biz çobanın emri altındayız. O bizden daha ziyade
faidemizi düşünür. Madem onun rızası yoktur, dönelim." diye kendisi döner,
sürü de döner.
Ey nefis! Sen o koyundan fazla âsi ve dâll değilsin.
Kaderden sana atılan bir musibet
taşına maruz kaldığın zaman,
ﺍِﻧَّﺎ ﻟِﻠّٰﻪِ ﻭَ ﺍِﻧَّﺎ ﺍِﻟَﻴْﻪِ ﺭَﺍﺟِﻌُﻮﻥَ
söyle ve Merci-i Hakikî'ye dön, imana
gel, mükedder olma.
O seni senden daha ziyade düşünür.
Mesnevi-i Nuriye – 120
Madem o var, sana bakar, sana herşey
var.
Asıl gurbette, kimsesizlikte kalan
odur ki; iman ve teslimiyetle ona intisab etmesin veya intisabına ehemmiyet
vermesin.
Lemalar – 219
(Hasbünallahü ve ni'melvekil'in iktizası;)
Üçüncü Kelâm:ﺭَﺑِّﻰ ﻭَﺍﺣِﺪٌ
Rabbim
birdir. Evet herkesin bütün saadetleri,
bir Rabb-i Rahîm'e olan teslimiyete bağlıdır. Aksi takdirde pek çok rablere
muhtaç olur.
Çünki insan,
câmiiyeti itibariyle bütün eşyaya ihtiyacı ve alâkası vardır. Ve her şeye karşı
(hissederek veya etmeyerek) teessürü elemleri vardır. Bu ise tam cehennem gibi
bir halettir.
Fakat erbab tevehhüm edilen esbab
yed-i kudretine bir perde olan Rabb-i Vâhid'e teslimiyet, firdevsî bir
vaziyettir.
Mesnevi-i Nuriye – 52
İşte şu sırra binaen herbiri birer mu'cize-i san'at olan
mevcudata bakıyoruz ki; hayretnüma bir derecede suhuletle, kolaylıkla,
külfetsiz, dağdağasız, kısa bir zamanda fakat mu'ciznüma bir surette icad
edilir. Demek hadsiz bir ilim vardır ki, hadsiz suhuletle yapılır ve hâkeza...
Mezkûr emareler gibi binler alâmet-i
sadıka var ki, şu kâinatta tasarruf eden zâtın muhit bir ilmi vardır.
Ve herşey'i bütün şuunatıyla bilir,
sonra yapar.
Madem şu kâinat sahibinin böyle bir
ilmi vardır; elbette insanları ve insanların amellerini görür ve insanlar neye
lâyık ve müstahak olduklarını bilir, hikmet ve rahmetin muktezasına göre onlarla
muamele eder ve edecek.
Ey insan! Aklını başına al, dikkat et!
Nasıl bir zât seni bilir ve bakar, bil ve ayıl!..
Mektubat – 243
O seni senden daha ziyade düşünür.
Mesnevi-i Nuriye – 120
..o ise hem Rabbim, hem İlahım, hem
bana karşı gayet merhametli ve şefkatli bulunduğuna kat'î imanım öyle kâfi ve
vâfi ve elemsiz ve daimî bir lezzet ve saadettir ki, tarif edilmez.
Şualar – 73
Madem şu
kâinat sahibinin böyle bir ilmi vardır; elbette insanları ve insanların
amellerini görür ve insanlar neye lâyık ve müstahak olduklarını bilir, hikmet ve rahmetin muktezasına göre onlarla
muamele eder ve edecek.
Ey insan!
Aklını başına al, dikkat et! Nasıl bir zât seni bilir ve bakar, bil ve ayıl!..
Mektubat – 243
Birinci Mes'ele:
Asıl musibet ve muzır musibet, dine
gelen musibettir. Musibet-i diniyeden her vakit dergâh-ı İlahiyeye iltica edip
feryad etmek gerektir.
Fakat dinî olmayan musibetler, hakikat
noktasında musibet değildirler. Bir kısmı ihtar-ı Rahmanîdir.
Nasılki çoban, gayrın tarlasına tecavüz eden koyunlarına taş
atıp, onlar o taştan hissederler ki: Zararlı işten kurtarmak için bir ihtardır,
memnunane dönerler.
Öyle de çok zahirî musibetler var ki; İlahî birer ihtar, birer
ikazdır ve bir kısmı keffaretü'z-zünubdur ve bir kısmı gafleti dağıtıp, beşerî
olan aczini ve za'fını bildirerek bir nevi huzur vermektir.
Musibetin hastalık olan nev'i, sâbıkan geçtiği gibi o kısım,
musibet değil, belki bir iltifat-ı Rabbanîdir, bir tathirdir. Rivayette vardır
ki: "Ermiş bir ağacı silkmekle nasıl meyveleri düşüyor, sıtmanın
titremesinden günahlar öyle dökülüyor."
Hazret-i Eyyüb Aleyhisselâm münacatında istirahat-i nefsi
için dua etmemiş, belki zikr-i lisanî ve tefekkür-ü kalbîye mani olduğu zaman
ubudiyet için şifa taleb eylemiş.
Biz, o münacat ile -birinci maksadımız- günahlardan gelen
manevî ruhî yaralarımızın şifasını niyet etmeliyiz.
Maddî hastalıklar için ubudiyete mani' olduğu zaman iltica
edebiliriz.
Fakat mu'terizane, müştekiyane bir surette değil, belki
mütezellilane ve istimdadkârane iltica edilmeli.
Madem onun rububiyetine razıyız, o
rububiyeti noktasında verdiği şeye rıza lâzım.
Kaza ve kaderine itirazı işmam eder
bir tarzda "Ah! Of!" edip şekva etmek; bir nevi kaderi tenkiddir, rahîmiyetini
ittihamdır.
Kaderi tenkid eden, başını örse vurur
kırar.
Rahmeti ittiham eden, rahmetten mahrum
kalır.
Kırılmış el ile intikam almak için o
eli istimal etmek, nasıl kırılmasını tezyid ediyor.
Öyle de: Musibete giriftar olan adam,
itirazkârane şekva ve merakla onu karşılamak, musibeti ikileştiriyor.
İkinci Mes'ele:
Maddî musibetleri büyük gördükçe büyür, küçük gördükçe
küçülür. Meselâ: Gecelerde insanın gözüne bir hayal ilişir. Ona ehemmiyet
verdikçe şişer, ehemmiyet verilmezse kaybolur. Hücum eden arılara iliştikçe
fazla tehacüm göstermeleri, lâkayd kaldıkça dağılmaları gibi; maddî musibetlere
de büyük nazarıyla ehemmiyetle baktıkça büyür.
Merak vasıtasıyla o musibet
cesedden geçerek kalbde de kökleşir, bir manevî musibeti dahi netice verir; ona
istinad eder, devam eder.
Ne vakit o merakı, kazaya rıza ve
tevekkül vasıtasıyla izale etse, bir ağacın kökü kesilmesi gibi maddî musibet
hafifleşe hafifleşe kökü kesilmiş ağaç gibi kurur gider.
Bu hakikatı ifade için bir vakit böyle demiştim:
Bırak ey bîçare feryadı, beladan kıl
tevekkül.
Zira feryad bela-ender, hata-ender beladır bil.
Eğer bela vereni buldunsa,
safa-ender, atâ-ender beladır bil.
Eğer bulmazsan bütün dünya
cefa-ender, fena-ender beladır bil.
Cihan dolu bela başında varken, ne bağırırsın küçük bir
beladan, gel tevekkül kıl!
Tevekkül ile bela yüzünde gül, tâ o da
gülsün.
O güldükçe küçülür, eder tebeddül.
Nasılki mübarezede müdhiş bir hasma karşı gülmekle; adavet
musalahaya, husumet şakaya döner, adavet küçülür mahvolur. Tevekkül ile musibete
karşı çıkmak dahi öyledir.
Lemalar – 11
Madem onun rububiyetine razıyız, o
rububiyeti noktasında verdiği şeye rıza lâzım.
Kaza ve kaderine itirazı işmam eder
bir tarzda "Ah! Of!" edip şekva etmek; bir nevi kaderi tenkiddir, rahîmiyetini
ittihamdır.
Lemalar – 12
İman hem nurdur, hem kuvvettir. Evet
hakikî imanı elde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imanın kuvvetine göre
hâdisatın tazyikatından kurtulabilir.
"Tevekkeltü alallah" der, sefine-i hayatta kemal-i
emniyetle hâdisatın dağlarvari dalgaları içinde seyran eder.
Bütün ağırlıklarını Kadîr-i Mutlak'ın yed-i kudretine emanet
eder, rahatla dünyadan geçer, berzahta istirahat eder.
Sonra saadet-i ebediyeye girmek için Cennet'e uçabilir.
Yoksa tevekkül etmezse, dünyanın ağırlıkları uçmasına değil,
belki esfel-i safilîne çeker.
Demek iman tevhidi, tevhid teslimi,
teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder.
Sözler – 314
(Kadere teslim, kazaya rıza, kadere imanın iktizasıdır;)
iman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder.Sözler – 314
ﺍَﻟْﺤُﻜْﻢُ ﻟِﻠّٰﻪِ kazaya
rıza, kadere teslim İslâmiyetin bir şiarıdır.
Mektubat – 77
(Kadere teslim olmak tevekkülü, tevekkül de saadet-i dareyni iktiza ediyor;)
Nefis daima
ızdırablar, kalâklar içinde evhamdan kurtulup tevekküle yanaşmıyor.
Hükm-ü Kadere razı olmuyor.
Mesnevi-i Nuriye – 122
Kader-i İlahî isyanımız için musibet
verir.
Ona rızadade olmak, o günahtan tevbe
demektir.
Asar-ı Bediiyye - 119
İnsan zaîftir, belaları çok. Fakirdir, ihtiyacı pek ziyade.
Âcizdir, hayat yükü pek ağır. Eğer Kadîr-i Zülcelal'e dayanıp
tevekkül etmezse ve itimad edip teslim olmazsa, vicdanı daim azab içinde kalır. Semeresiz meşakkatler, elemler,
teessüfler onu boğar. Ya sarhoş veya canavar eder.
Sözler – 28
(Demek ki “Hasbünallahü ve ni'melvekil”, kadere imanı yâni kadere teslim ve kazaya rıza manalarını da tazammun ediyor;)
Dünyadaki bu hayatımın hakikî lezzeti ve saadeti
nedir diye yine bu
ﺣَﺴْﺒُﻨَﺎ ﺍﻟﻠّٰﻪُ ﻭَﻧِﻌْﻢَ ﺍﻟْﻮَﻛِﻴﻞُ
âyetine baktım, gördüm ki: Bu hayatımın en saf
lezzeti ve en hâlis saadeti imandadır.
Yani, beni yaratan ve yaşatan bir
Rabb-i Rahîm'in mahluku ve masnuu ve memlukü ve terbiyegerdesi ve nazarı
altında olmasına ve ona her vakit muhtaç bulunmasına ve o ise hem Rabbim, hem
İlahım, hem bana karşı gayet merhametli ve şefkatli bulunduğuna kat'î imanım öyle
kâfi ve vâfi ve elemsiz ve daimî bir lezzet ve saadettir ki, tarif edilmez.
Ve "Elhamdülillahi alâ nimeti'l-iman" ne kadar
yerindedir diye âyetten fehmettim.
Şualar – 73
